DİSLEKSİ
Disleksi; okuma bozukluğu veya özel okuma bozukluğu da denir. Zeka düzeyinin normal veya normalin üstünde olmasına rağmen yazma, telaffuz etme, okuma ve okunanı anlama için gerekli olan kelimeleri tanıma, deşifre etme, sıralama vb. gibi yetilerin kaybolmasıyla veya gelişmemesiyle tanımlanan bir öğrenme bozukluğudur. Bu bozukluk fonetik veya anlamsal düzeylerde her yaş grubunda ortaya çıkabilir.
Bu tür çocuklar; örneğin harfleri tersten okur veya karıştırır, seslerle semboller arasındaki ilişkiyi kuramaz, harfleri yan yana getirip kelimeler veya cümleler halinde birleştiremezler. Ödevlerini tahtadan alamazlar, kaybederler, kitaplarının yerini unuturlar, eşyalarını kaybederler, içinde bulundukları yılı, günü ve mevsimi ayırt edemezler. Kahvaltıya öğle yemeği diyebilirler; dün, bugün ve yarını karıştırabilirler. Gördüklerini hatırlayamazlar ya da zihinlerinde canlandıramazlar. Bu çocuklar sınıfta öğrenemezler. Bu çocuklar, bir cümle ya da fikrin ortasından başlayabilirler ya da bir cümlenin ortasında durabilirler. Bazı durumlarda toplama, çarpma yapabilirler; ama çıkartma ya da bölme yapamazlar. Kimi zamanda matematiği yalnızca zihinden yapabilirler, ama yazamazlar. Kelimeleri yüksek sesle okurken harfleri ve heceleri atlayabilirler ya da ekleyebilirler.
Anne, baba veya eğitmenler, disleksi konusunda bilinçli olmadıklarında okuma bozukluğu yaşayan çocuğu suçlayabilirler. “İstesen yaparsın, aklın hep kötü işlere çalışıyor, umursamıyorsun, yaramazsın” gibi sözler çocukta kalıcı hasarlara yol açabilir. Bu yüzden çocuk üzerinde sorumluluğu olan herkes disleksi ne demektir, okuma güçlüğü nasıl giderilir, dislektik çocuğa nasıl destek olunur, disleksi için neler yapılmalı gibi konulara hakim olmalıdır.
DİSLEKTİK ÇOCUĞA KARŞI YAKLAŞIMLAR NASIL OLMALI:
⦁ Sabırlı olun: Çocuğunuz veya öğrenciniz okuma güçlüğü çekiyorsa sabırlı olun ve ilginizi azaltmayın. Metinleri sesli okumasını isteyin. Sesli okuma esnasında hem çocuk, hem de siz nerelerde hata yapıldığını görebilir ve düzeltebilirsiniz. Sesli okuma, disleksi için iyi bir egzersizdir.
⦁ Motive edin: Öğrenme güçlüğü çeken çocukların özgüvenlerinde hasar oluşmaması için başardıkları ve yapabildiklerinin farkında olarak dengeli bir şekilde tebrik etmek gerekir. Başarısını tebrik edin ve onunla gurur duyduğunuzu ifade edin. Bu davranış çocuğun başarma isteğini kamçılar.
⦁ Oyunlarla destekleyin: Sevdiği materyaller ile kendisini geliştirmesini sağlayın. Dislektik çocuklar oyunlarla yakından ilgilidirler. Doğru seçilmiş oyunlar disleksi egzersizleri niteliğindedir.
Üniversite akademisyenleri ve alanında uzman doktorların desteği ile geliştirilmiş zeka oyunları bulunmaktadır. Dikkat oyunları, hafıza oyunları, sözel zeka-kelime oyunları dislektik çocukların eksikliklerini gidermeye yönelik güçlü egzersizlerdir. Bu egzersizler oyun formatında olduğunda çocuğun ilgisini çekmekte ve ona ekstra bir sorumluluk gibi görünmemektedir.
⦁ Başkalarıyla kıyaslamayın: Bu sadece dislektik çocuklar için değil; tüm çocuklar için geçerlidir. Çocuğunuzu başkalarıyla kıyaslamayın ve öğrenme güçlüğü olan çocukların bu konuda çok daha hassas olabileceklerini unutmayın.
⦁ Özel Yeteneklerine Yönelin: Okuma bozukluğu veya genel adıyla öğrenme güçlüğü yaşayan çocukların genellikle çok iyi olduğu özel ilgi alanları vardır. Onları keşfedin ve üzerine gidin. Çocuğunuzun başarısı, onu motive edecek ve özgüvenini artıracaktır.
⦁ Motivasyon, takip ve takdir: Çocuğunuza çeşitli görevler verin. Ona güvendiğinizi söyleyin ve bu küçük görevlerini takip edin. Yerine getirdiği işler için onu tebrik ederek motive edin.
⦁ Dikkat dağıtıcı eşyaları kaldırın: Okuma bozukluğu, öğrenme güçlüğü çeken çocukların dikkat süreleri de oldukça kısa olabiliyor. Çocuğunuzun ders masasında dikkati dağıtıcı eşyalar olmamasına özen gösterin. Odasını da dağınık değil; her zaman düzenli tutun.
⦁ Sevginizin başarıyla orantılı olmadığı gösterin: Öğrenme bozukluğu olan çocukların yukarıda bahsettiğimiz bir takım olumsuzluklar nedeniyle içine kapanık olabileceklerini unutmayın. Sevgi çok büyük bir güçtür ve ona olan sevginizi her fırsatta sergileyin. Başarısız olduğu konularda üzülmeyin ve ona olan sevginizin, bir işi başarmasıyla alakalı olmadığını hissettirin.
⦁ Stresli Durumlarla Başa Çıkabilmesi İçin Ona Destek Olun; Örneğin ertesi gün sınıfın önünde bir okuma yapması gerekiyorsa, onunla beraber çalışın. Değişik yöntemler kullanın.
⦁ Güçlü olduğu yanlarını ortaya çıkarmasına yardım edin.
Unutulmaması gereken en önemli konu; ilkokula başlayan her çocuğun ilk defa öğrendiği şeyleri karıştırabileceği veya ters yazabileceğidir. Bu konuda endişeniz olduğunda mutlaka uzman tarafından çocuğunuz görülmeli ve sadece bir uzmanın tanı koyabileceğini unutmamalısınız.
ÇOCUĞU DİSLEKSİ OLAN EBEVEYNLER EVDE NELER YAPABİLİRLER?
⦁ Dislektik olan çocuğunuza yardımcı olmak çocuğunuzun benlik saygısına güç katmak için uzman olmak zorunda değilsiniz.
⦁ Çocukların ve ailelerin hepsinin farklı olduğunu unutmayın. Denediğiniz ilk stratejilerin etkili olmaması durumunda panik yapmayın. Çocuğunuz için en uygun olanı bulmak için birkaç yaklaşım deneyebilirsiniz. İşte evde deneyebileceğiniz bazı şeyler;
Her gün yüksek sesle okuyun: Çocuğunuz eğer okuma bilmiyor ya da etkili okuyamıyorsa, resimleri bol olan kitaplar tercih ederek evde birlikte okuyun. Bir genç için dergi veya gazete makaleleri veya belki bir tarifi okumayı düşünebilirsiniz. Reklam panoları, mağaza indirimi işaretleri ve kullanım kılavuzları bile ilgi çekici olabilir.
Çocuğunuzun ilgisini çeken şeyler bulun: Çizgi romanlar, gizemli öyküler, yemek tarifleri ve spor veya pop yıldızlarıyla ilgili makaleler gibi çeşitli okuma materyalleri sağlayın. Çocuğunuzun okuma düzeyinde olan iyi kitaplar arayın. Disleksi ve diğer okuma sorunları yaşayan çocukların konuya ilgi duymalarının önemli olduğunu unutmayın.
Sesli kitaplar kullanın: Bu tarz kitaplara internet ortamında ulaşabilirsiniz. Görme engelliler için oluşturulmuş kütüphanelerle yazışa bilir durumunuzu anlatarak iletişim kurabilirsiniz. Sözcüklere bakarken bir kitabı dinlemek, çocuğunuzun duyduğu sesleri gördüğü kelimelere bağlamayı öğrenmesine yardımcı olabilir.
Dikkat edin ve not alın: Çocuğunuzu daha yakından izlemek ve davranışları ile ilgili not almak, davranışsal anlamda çalışmaya başlayabileceğiniz kalıpları ve tetikleyicileri ortaya çıkarabilir. Öğretmenler, doktorlar veya çocuğunuza yardım etmek için başvurduğunuz başka biriyle konuşmak isterseniz notlarınız da işinize yarayacaktır.
Ne hissettiğini anlamaya çalışın: Disleksi olmak nasıl bir his, çocuğunuzun gözüyle bakmayla çalışın. Bazen çocuğunuzun neler yaşadığını anladığınızı kabul ettiğinizde, farklı stratejiler denemek ve hangilerinin en yararlı olduğunu görmek yeni stratejiler geliştirirken başarınızı arttıracaktır.
Güveni arttırın: Çocuğunuzun benlik saygısı ve esnekliğini artırmak için hobileri ve okul öncesi etkinlikleri kullanın. Çocuğunuzun güçlü yönlerini tanımlamak ve oluşturmak için farklı yollar deneyin.
İmran EMİR
Psikolog
KAYNAKÇA
⦁ Selçuk Budak, Psikoloji Sözlüğü Ankara,2003,Bilim ve Sanat Yayınları
⦁ https://www.mentalup.net/blog/disleksi-okuma-ve-ogrenme-bozuklugu
⦁ Korkmazlar, Ü. Özel Öğrenme Bozukluğu, 1993.
⦁ http://akademidisleksi.com/uzman/disleksi-nedir
⦁ http://disleksi.com.tr/disleksi-nedir-belirtileri-nelerdir
⦁ https://www.medikalakademi.com.tr/disleksi-nedir-kimlerde-gorulur-nedenleri-belirtileri-ve-tedavisi/